در علیتی که معمولا در برهان‌های الهی مطرح می‌شود چیزی وجود دارد که غیر شهودی، مخالف مشاهدات و معارض با اختیار انسان است. در این نوشته با نگاهی جانبی به مشاهدات و مدل‌های ریاضی مفهوم علیت معروف را کمی خلاص (ریلکس) می‌کنیم تا همه راضی‌تر باشیم. در ادامه این موضوع را با ذکر مثال و رسم شکل توضیح خواهیم داد.
عصمت مسئله جالبی است که مورد اختلاف بوده و هست. به نظر می‌رسد که اهل کلام به سادگی از این مسئله گذر کرده‌اند. این که چگونه ممکن است اختیار با عصمت جمع شود مسئله عمیقی است در ادامه به آن می‌پردازیم.
اولا بگویم من قائل به اختیارم و در ادامه به بیان این عقیده‌ام خواهم پرداخت. مسئله اختیار از دیرباز مورد بحث بوده است. یکی از تنگناهایی که نقلی‌ها نمی‌توانند از آن رد شوند مسئله اختیار است. از مواردی که در مسئله اختیار چالش برانگیزند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:
- گفته می‌شود علم خداوند کامل است پس می‌داند چه کار خواهیم کرد پس اختیار نداریم،
- گفته می‌شود خداوند ثابت است و از علت ثابت معلول ثابت هم صادر می‌شود پس اختیار نداریم،
- گفته می‌شود نه آزادی کامل است که مثلا از تعریف انسان خارج شویم و نه جبر است که هیچ انتخابی نداشته باشیم.
شناخت زمان مانند کلیدی برای فهم مفاهیم دیگر است؛ اختیار، علیت، علم، حرکت، غفران و بداء هرکدام مفهومی در هم تنیده با زمان دارند. صحت شناخت ما از زمان در فهم این مفاهیم نیز راهگشا خواهد بود. در ادامه به بیان مدلی سازگار برای زمان خواهیم پرداخت.